Video


Leids Vakwerk, ambacht in bedrijf

In 2011 heeft de Leidse Amateur Fotografen Vereniging (LAFV) 31 ambachtslieden in hun werk gefotografeerd. Dat varieerde van een meubelrestaurateur, een boekbinder en goud- en zilversmid tot meer bijzondere ambachten als vioolbouwer en orgelboekdrukker. Ook kwamen enkele ambachtelijke winkels aan bod, zoals een 'ouderwetse' slagerij en kapperszaak. De fotografen zijn met de ambachtslieden in contact gekomen door bemiddeling van de STAL, de Stichting Levend Ambacht Leiden, die het ambachtelijke werk en de vaak historische werkplaatsen voor de stad wil behouden.

De foto's zijn in boekvorm verschenen (een gezamenlijke productie van drukkerij Mostert en drukkerij Nautilus) onder de titel 'Leids vakwerk'.



De eerste pagina's van dit boek zijn door drukkerij Mostert in boekdruk gedrukt. Hoe dat is zijn werk is gegaan, kunt u zien op onderstaande video:

Drukken op een degelpers

Papier met allerlei franjes er aan kan niet met een offsetpers bedrukt worden. Met een zgn. degelpers kan dat wel.
In onderstaande video wordt een trouwkaart op zo'n degelpers gedrukt.
Deze druktechniek noemen we boekdruk of hoogdruk omdat het te drukken beeld hoger ligt dan de rest.
Van de te drukken tekst wordt een polymeercliché gemaakt (zie foto).
Het cliché wordt met de inktrollen voorzien van inkt en het papier wordt met zuigers opgepakt en tegen dit cliché geperst. Door de grote druk waarmee dit gebeurt, kun je de tekst voelen als je met je hand over het papier strijkt.







Regelzetmachine

Bij hoogdruk of boekdruk staat het te drukken beeld hoger dan de rest. Stempelen is dus een vorm van hoogdruk. Aanvankelijk werd gewerkt met houten letters later met loden.
Het zetten van een tekst met losse letters is erg arbeidsintensief. Met de komst van de regelzetmachine ging dat allemaal veel sneller en waren er minder handzetters nodig. Aanvankelijk werden deze machines dan ook regelmatig gesaboteerd door de handzetters.
Bij de regelzetmachine wordt gebruik gemaakt van losse matrijzen waarin het letterbeeld gegraveerd is. Door middel van het indrukken van de verschillende toetsen op het toetsenbord vallen de daarmee corresponderende matrijzen uit het magazijn naar beneden en vormen deze de matrijzenregel. Van deze regel giet de machine door het spuiten van vloeibaar lood een loden regel. Deze regel is direct voor afdrukken geschikt.

Offset drukken

Onze offsetpers (een Heidelberger Speedmaster) bedrukt in deze film 11.000 vel per uur. Deze pers heeft 2 druktorens wat betekent dat het papier ofwel 2-zijdig in 1 kleur bedrukt kan worden of 1-zijdig in 2 kleuren in 1 doorgang.
Vanwege de herrie bij deze snelheid draagt de drukker gehoorbescherming.
Bij kleine oplages is een dergelijke snelheid overigens niet zinvol.

Boekdruk

Onze boekdrukpers (een Mercedes stopcylinderpers) drukt veel langzamer dan de Speedmaster. Vroeger had men ook minder haast...




Het rillen van drukwerk

Dik papier en in het bijzonder machine-coated papier breekt snel wanneer het gevouwen wordt. Dit is te voorkomen door het papier vóór het vouwen te rillen. Hiervoor wordt een dunne stalen lat tegen het papier geperst. Wanneer het papier op deze plek gevouwen wordt zal het minder snel breken.
In onderstaande film kunt u zien hoe dat gebeurt. Het papier wordt met zuigers opgepakt en tegen deze stalen lat aangeperst.




Het pregen van drukwerk

Bij pregen van drukwerk wordt er een afbeelding in het papier geperst. U kunt deze afbeelding dus voelen, zeg maar een soort braille. Deze afbeelding kan verhoogd of verdiept in het papier komen.

Op de foto ziet u onderaan de preegvorm. Deze is in dit geval gemaakt van magnesium maar messing of plastic is ook mogelijk. Om de afdruk zo scherp mogelijk te maken is er gebruik gemaakt van een contravorm, dat is de zwarte vorm die u ziet. Het papier wordt in de degelpers met zuigers opgepakt en tegen de preegvorm aangedrukt zoals u in onderstaande film kunt zien. De contra is op het oranje papier vastgeplakt. Uiteraard moeten de preegvorm en de contra precies in elkaar passen.



De preegvorm



Het eindresultaat